भारतीय चित्रपटसृष्टीतील एक प्रमुख योगदानकर्ता, सत्यजित रे यांचे चित्रपटांचे आकर्षण त्यांच्या एका इंग्लंडच्या भेटीनंतर आले. ही गोष्ट एप्रिल 1950 ची आहे, जेव्हा रे आपल्या पत्नीसह इंग्लंडच्या दौऱ्यावर गेले होते. त्या काळात सत्यजित रे एका परदेशी जाहिरात कंपनीत काम करायचे. काम चांगले शिकण्यासाठी कंपनीने रे यांना सहा महिन्यांसाठी लंडनच्या मुख्य कार्यालयात पाठवले.
लंडनमध्ये त्यांनी ‘बायसिकल थीव्स’ हा चित्रपट पाहिला, त्यानंतर ते या चित्रपटाने इतका प्रभावित झाले की त्यांना दिग्दर्शक बनण्याची इच्छा झाली. लंडनमध्ये असताना त्यांनी जवळपास 100 चित्रपट पाहिले. ही इच्छा पूर्ण करत सत्यजित रे यांनी ‘पाथेर पांचाली’ हा पहिला चित्रपट बनवला. कान्स फिल्म फेस्टिव्हलमध्येही त्यांच्या चित्रपटाचे खूप कौतुक झाले होते. सत्यजित रे यांनी बहुतांश चित्रपट बंगाली भाषेत केले.
त्यांच्या ‘पाथेर पांचाली’ या पहिल्या चित्रपटाला अनेक पुरस्कार मिळाले. यानंतर त्यांनी हिंदीत ‘शतरंज के खिलाडी’ सारखा चित्रपट केला. हिंदी चित्रपटसृष्टीतील संस्मरणीय चित्रपटांमध्ये त्याचा समावेश होतो. सत्यजित रे यांच्या सर्वोत्कृष्ट चित्रपटांसाठी त्यांना भारतीय चित्रपटसृष्टीतील सर्वोत्कृष्ट दिग्दर्शक म्हटले जाते. हॉलिवूड चित्रपट ‘द गॉडफादर’चे दिग्दर्शक फ्रान्सिस फोर्ड कोपोला हे देखील सत्यजित रे यांचे चाहते होते. रे यांच्या पहिल्या चित्रपटाची जगभरात प्रशंसा झाली, तर भारतात चित्रपटाला टीकेचा सामना करावा लागला.
वास्तविक, या चित्रपटात रे यांनी भारताचे खरे चित्र दाखवले होते, ज्याचे भारतात नव्हे तर परदेशात खूप कौतुक झाले होते. या चित्रपटाने भारतातील गरिबीचा गौरव केला आहे. विशेषत: यामध्ये पश्चिम बंगालची परिस्थिती उघडपणे मांडण्यात आली. भारतीय चित्रपटसृष्टीतील महत्त्वपूर्ण योगदानाबद्दल सत्यजित रे यांना भारत सरकारने 32 राष्ट्रीय पुरस्कारांनी सन्मानित केले आहे. एवढेच नाही तर चित्रपटसृष्टीतील महत्त्वपूर्ण योगदानाबद्दल त्यांना विशेष ऑस्कर देण्यात आला. त्यावेळी आजारपणामुळे प्रवास करू न शकलेल्या रे यांना हा सन्मान देण्यासाठी समितीचे अध्यक्ष स्वतः भारतात आले होते.
